મનુષ્યોની જેમ કીડીઓ પણ તેમના સાથીઓ સાથે વર્તે છે. વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે કેટલીક કીડીઓ તેમના સાથીઓના ઘા સાફ કરે છે. જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે, તેઓ અંગો કાપી નાખે છે, જેમ કે ડૉક્ટર તેના દર્દીના ક્ષતિગ્રસ્ત અંગને દૂર કરે છે. એટલે કે કીડીઓ માનવો પછી આવું કરનાર વિશ્વનું બીજું પ્રાણી બની ગયું છે. વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે ફ્લોરિડાની કીડીઓ તેમના સાથીઓનો જીવ બચાવવા માટે ‘સર્જરી’ કરે છે
આ ચોંકાવનારો અભ્યાસ 2 જુલાઈના રોજ કરંટ બાયોલોજી જર્નલમાં પ્રકાશિત થયો હતો. વૈજ્ઞાનિકોએ ‘ડૉક્ટર’ કીડીઓને ફ્લોરિડા કાર્પેન્ટર કીડી (કેમ્પોનોટસ ફ્લોરિડેનસ) તરીકે ઓળખાવી છે. આ કીડીઓ તેમના માળાના સાથીઓના અવયવોમાં ઘા ઓળખે છે. પછી તે તેમને સાફ કરે છે અથવા અંગો કાપી નાખે છે. આ અભ્યાસના મુખ્ય લેખક એરિક ફ્રેન્ક છે, જેઓ જર્મનીની યુનિવર્સિટી ઓફ વુર્ઝબર્ગમાં બિહેવિયરલ ઇકોલોજીસ્ટ છે.
ફ્રેન્કે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, ‘જ્યારે આપણે વિચ્છેદની વર્તણૂક વિશે વાત કરીએ છીએ, ત્યારે આ એકમાત્ર એવો કિસ્સો છે કે જેમાં અન્ય પ્રાણીને તેની પ્રજાતિના અન્ય સભ્ય દ્વારા ખૂબ જ વ્યવસ્થિત રીતે વિખેરી નાખવામાં આવ્યું હોય.
2023 માં, વૈજ્ઞાનિકોની સમાન ટીમે શોધ્યું કે મેગાપોનેરા એનાલિસ, આફ્રિકન કીડીઓની એક પ્રજાતિ, તેની ગ્રંથીઓમાં હાજર એન્ટિમાઇક્રોબાયલ પદાર્થ સાથે સાથી કીડીઓના ઘાને રૂઝ કરે છે. ફ્લોરિડા કીડીઓમાં આવી ગ્રંથિઓ હોતી નથી, તેથી ફ્રેન્કની ટીમ જાણવા માંગતી હતી કે આ કીડીઓ તેમની વસાહતમાં ઘા સાથે કેવી રીતે વ્યવહાર કરે છે.
સંશોધકોએ કીડીઓના પગ પરના બે પ્રકારના ઘાને ખાસ જોયા: ઉર્વસ્થિ પરના ઘા અને ટિબિયાના નીચલા ભાગ પરના ઘા. તેમના પ્રયોગોમાં, તેમણે જોયું કે કીડીઓ પહેલા તેમના માળાના સાથીની ઉર્વસ્થિની ઇજાને તેમના મોં વડે સાફ કરે છે, અને પછી તેને વારંવાર કાપીને પગને શરીરથી અલગ કરે છે. કીડીઓએ ફક્ત ટિબિયા પરના ઘા સાફ કર્યા અને તેમને છોડી દીધા.
આવી શસ્ત્રક્રિયાથી, દર્દીની કીડીઓના બચવાની શક્યતા અનેકગણી વધી જાય છે. કીડીઓ, જે અંગવિચ્છેદન પહેલા જીવિત રહેવાની 40% થી ઓછી તક ધરાવતી હતી, શસ્ત્રક્રિયા પછી બચવાની સંભાવના 90 થી 95% હતી. વિજ્ઞાનીઓ કહે છે કે ગતિની મર્યાદાઓને લીધે કીડીઓ માત્ર ત્યારે જ અંગો કરડે છે જ્યારે જાંઘમાં ઈજા થાય છે, અને પગમાં ઈજા થતી નથી.
સંશોધન ટીમના જણાવ્યા અનુસાર કીડીઓમાં ઘાને ઓળખવાની અને તેની સારવાર કરવાની જન્મજાત ક્ષમતા હોય છે. વૈજ્ઞાનિકોને કીડીઓ આ રીતે શીખતી હોવાના કોઈ પુરાવા મળ્યા નથી.
Visit Saurashtra Kranti E-paper here