ઈન્ડિયન કોડ ઓફ જસ્ટિસ (BNS)ની કલમ ૬૯ હેઠળ છેતરપિંડી દ્વારા મહિલા સાથે સંબંધ રાખવાને ગુનો ગણવામાં આવે છે. પરંતુ તેમાં જે રીતે છેતરપિંડી કે ‘દગો’ની વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે, તેનાથી સંબંધોમાં પુરુષોને ખાસ કરીને અત્યાચારનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
ભારતીય નાગરિક સંહિતા (BNS) એ ૧ જુલાઈ ૨૦૨૪ થી IPC નું સ્થાન લીધું છે. હવેથી બીએનએસની કલમો હેઠળ ફોજદારી કેસોનો નિકાલ કરવામાં આવશે. નવા કાયદામાં આવા કેટલાક ગુનાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે, જેનો સીધો ઉલ્લેખ જૂના આઈપીસીમાં કરવામાં આવ્યો નથી. તેમાંથી એક લગ્નનું ખોટું વચન આપીને મહિલા સાથે સંબંધ બાંધવાનો છે. તેની જોગવાઈ બીએનએસની કલમ ૬૯માં છે. કાયદાકીય નિષ્ણાતોનો મત છે કે કલમ ૬૯ એક રીતે બ્રેકઅપને ગેરકાનૂની બનાવે છે.
ગ્ફલ્ માં કુલ ૧૯ પ્રકરણો છે. તેના ૫મા પ્રકરણનું શીર્ષક છે – મહિલા અને બાળકો વિરુદ્ધ અપરાધઁ. કલમ ૬૯ આ પ્રકરણનો એક ભાગ છે અને તેને જાતીય અપરાધોની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યો છે.
ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા (BNS) ની કલમ ૬૯ શું છે?
ભારતીય ન્યાય સંહિતા ૨૦૨૩ ની કલમ ૬૯ છેતરપિંડી અથવા છેતરપિંડી કરીને મહિલા સાથે સંબંધ બાંધવો ગુનો બનાવે છે. તેમાં લખ્યું છે કે, મહિલાને છેતરવા અને તેની સાથે શારીરિક સંબંધ બાંધવા બદલ ગુનેગારને ૧૦ વર્ષની જેલની સજા થઈ શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ કોઈ મહિલા સાથે લગ્ન કરવાનું વચન આપીને કોઈપણ ઈરાદા વગર શારીરિક સંબંધ બાંધે તો તેને પણ સજા થશે. આ ઉપરાંત, ગુનેગારને દંડ પણ ભરવો પડશે.
BNS કલમ ૬૯ પર શા માટે છે વિવાદ?
કલમ ૬૯માં ‘છેતરપિંડી’ની જે રીતે વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે તેના કારણે પુરુષોને ખાસ કરીને હેરાનગતિનો સામનો કરવો પડી શકે છે. કલમ ૬૯ છેતરપિંડીને વ્યાખ્યાયિત કરે છે, જેમાં ઓળખ છુપાવીને રોજગાર અથવા પ્રમોશન, લાલચ અને લગ્નના ખોટા વચનનો સમાવેશ થાય છે.
આજકાલના સંબંધો જૂના સમયથી તદ્દન અલગ છે. જ્યારે પહેલા મોટાભાગના લોકો એરેન્જ્ડ મેરેજ કરતા હતા, ત્યારે આજકાલ લગ્ન પહેલા લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેવાના ખ્યાલને માન્યતા મળી રહી છે. લિવપ્રઈન રિલેશનશિપમાં છોકરો અને છોકરી લગ્ન કર્યા વિના પતિપ્રપત્નીની જેમ એક જ ઘરમાં એકબીજા સાથે રહે છે. આ દરમિયાન યુગલો નક્કી કરે છે કે તેઓ જીવનભર એકબીજા સાથે રહેવા માંગે છે કે નહીં. પરંતુ દરેક લિવપ્રઇન રિલેશનશિપ સફળ નથી હોતી.
જો સંબંધોમાં ખટાશ આવે છે, તો BNS કલમ ૬૯ હેઠળ, મહિલાઓને તેમના પાર્ટનરને જેલમાં મોકલવાની સત્તા છે. જ્યારે પુરૂષોના રક્ષણ માટે કોઈ જોગવાઈ નથી. TOI દ્વારા ટાંકવામાં આવેલા પોલીસ અધિકારીઓ કહે છે કે BNS ની કલમ ૬૯ વિશ્વસનીય પુરાવા વિના પુરુષોની ધરપકડ કરવાનું સરળ બનાવી શકે છે.
કલમ ૬૯ની સખત જરૂર હતી
પીટીઆઈ સાથે વાત કરતા, વરિષ્ઠ ક્રિમિનલ વકીલ શિલ્પી જૈને કહ્યું કે કલમ ૬૯માં છેતરપિંડીનાં સ્વરૂપ તરીકે ‘ઓળખ છુપાવવી’નો સમાવેશ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. તેમણે કહ્યું, આપણા દેશમાં, મહિલાઓનું એવા પુરુષો દ્વારા શોષણ કરવામાં આવે છે જેઓ તેમને લગ્નનું વચન આપીને તેમની સાથે શારીરિક સંબંધ બાંધે છે. જો પુરૂષોએ વચન આપ્યું ત્યારે લગ્ન કરવાનો ઈરાદો ન હતો, તો તે ગુનો છે.
જો કે, વરિષ્ઠ વકીલે બઢતી અથવા નોકરીના ખોટા વચનોનો સમાવેશ કરવા સામે વાંધો ઉઠાવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે લગ્નના વચનને પ્રમોશનના વચન સાથે સરખાવી શકાય નહીં કારણ કે લગ્નનું વચન પ્રેમ અને વિશ્વાસ પર આધારિત છે, જ્યારે રોજગાર/પ્રમોશનનું વચન એ લાભો છે જે મહિલાઓ જાતીય તરફેણના બદલામાં સ્વીકારે છે. આ પરસ્પર લાભનો સંબંધ છે એટલે કે બંને માટે ફાયદાકારક.
IPCમાં લગ્નના ખોટા વચન સાથે સંબંધ રાખવા પર શું નિયમ હતો?
ભારતીય દંડ સંહિતા, ૧૮૬૦ (IPC) માં કયાંય પણ છેતરપિંડી દ્વારા જાતીય સંભોગઁ ના ગુનાની વ્યાખ્યા કરવામાં આવી નથી. જો કે, તેની કલમ ૯૦ કહે છે કે જાતીય સંભોગ માટે સંમતિ જે હકીકતની ગેરસમજ હેઠળ આપવામાં આવે છે તે ગેરકાયદેસર ગણવામાં આવશે. જો કોઈ વ્યક્તિએ ડરથી સંમતિ આપી હોય, તો તે પણ માન્ય રહેશે નહીં. આવા મામલામાં આરોપીઓ સામે કલમ ૩૭૫ (બળાત્કાર) હેઠળ કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી.
Visit Saurashtra Kranti E-paper here