દરરોજ વપરાતું પ્લાસ્ટિક માનવીઓ માટે સૌથી મોટો માથાનો દુખાવો બની ગયો છે. આ એક વૈશ્વિક સમસ્યા છે જે માનવીએ પોતે જ બનાવી છે. દરરોજ, 2,000 જેટલી કચરાના ટ્રકની કિંમતનું પ્લાસ્ટિક વિશ્વના મહાસાગરો, નદીઓ અને તળાવોમાં ફેંકવામાં આવે છે. પ્લાસ્ટિકની વસ્તુઓની એક સમસ્યા એ છે કે આ વસ્તુઓને સંપૂર્ણ રીતે વિઘટિત થવામાં કેટલાક સો વર્ષ લાગે છે. આ સમસ્યાનો સામનો કરવા માટે એક કુદરતી રીત મળી આવી છે. Wax Worm નામનો એક જંતુ છે જે પ્લાસ્ટિકને ખાવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
પ્લાસ્ટિકના વિઘટનમાં જે લાંબો સમય લાગે છે તેનો અંદાજ એ હકીકત પરથી લગાવી શકાય છે કે પ્લાસ્ટિકની બોટલને સડવામાં 450 વર્ષ લાગે છે. જ્યારે પ્લાસ્ટિક બેગ 10 થી 20 વર્ષમાં સડી જાય છે. તેની સરખામણીમાં, મીણના કીડા માત્ર થોડા અઠવાડિયામાં પ્લાસ્ટિકનો નાશ કરે છે. ચાલો જાણીએ કે Wax Worm શું છે અને તે આટલી ઝડપથી વર્ષોથી તૂટતી ધાતુને કેવી રીતે નાશ કરે છે.
મોથ ગેલેરિયા મેલોનેલાના કેટરપિલર લાર્વાને મીણના કૃમિ કહેવામાં આવે છે. તેઓ મધમાખીના મધપૂડામાં અને તેની આસપાસ રહે છે. તે મધપૂડામાં મળતા મીણને ખાઈને જીવિત રહે છે. તેથી જ તેમને મીણના કીડા નામ મળ્યું રસપ્રદ વાત એ છે કે તેઓ સ્વેચ્છાએ પોલીથીન ખાય છે, જે સામાન્ય રીતે શોપિંગ બેગમાં ઉપયોગમાં લેવાતા પ્લાસ્ટિકનો એક પ્રકાર છે.
જંતુઓની આ વિશેષ ક્ષમતાઓ વિશેની માહિતી તક દ્વારા મેળવવામાં આવી હતી. આ 2017 થી છે. ફેડરિકા બર્ટોચિની, યુનિવર્સિટી ઓફ કેન્ટાબ્રિયાના વિકાસ જીવવિજ્ઞાની, મધમાખીઓ સાફ કરી રહી હતી. આ સમય દરમિયાન, તેણે મધપૂડામાં રહેતા કેટલાક મીણના કીડાઓને બહાર કાઢ્યા, તેમને પોલિથીનની થેલીમાં મૂકી દીધા અને છોડી દીધા. થોડા સમય પછી તેણે જોયું કે બેગમાં નાના કાણાં હતા. ત્યારથી, મીણના કીડાઓની અદભૂત ક્ષમતાઓ પર સંશોધન કરવામાં આવી રહ્યું છે.
કેનેડાની બ્રાન્ડોન યુનિવર્સિટીએ 2021 માં મીણના કીડા કેવી રીતે કામ કરે છે તે વધુ સારી રીતે સમજવા માટે સંશોધન હાથ ધર્યું હતું. આ દરમિયાન ઘણા દિવસો સુધી મીણના કીડાને પોલીથીન ખવડાવવામાં આવી હતી. જેમ જેમ જંતુઓ પ્લાસ્ટિકની ચાદર ખાય છે તેમ તેમ તેમનું ઉત્સર્જન બદલાઈ ગયું અને વધુ પ્રવાહી બની ગયું. તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે તેના કચરામાં ગ્લાયકોલ, એક પ્રકારનું આલ્કોહોલ હતું. સંશોધન દર્શાવે છે કે પ્રયોગશાળામાં રાખવામાં આવેલા 60 Wax Worm એક અઠવાડિયા કરતાં ઓછા સમયમાં 30 ચોરસ સેન્ટીમીટર પ્લાસ્ટિકની થેલી ખાઈ ગયા હતા.
એવું નથી કે મીણના કીડા પ્લાસ્ટિકને માત્ર દાંત વડે ચાવવાથી પચી જાય છે. વૈજ્ઞાનિકોનો અંદાજ છે કે કાં તો તેના શરીરમાંથી ઉત્સેચકો નીકળે છે જે પ્લાસ્ટિકના અણુઓને તોડી નાખે છે અથવા તેના શરીરમાં જોવા મળતા કેટલાક ખાસ પ્રકારના બેક્ટેરિયા તેને પ્લાસ્ટિક પચાવવામાં મદદ કરે છે. 2021ના અભ્યાસમાં, જંતુઓના આંતરડામાં રહેલા સૂક્ષ્મજીવાણુઓને મહત્વપૂર્ણ ગણાવ્યા છે.
પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણને માત્ર મીણના કીડાની શોધથી નિયંત્રિત કરી શકાતું નથી. હાલમાં, વૈજ્ઞાનિકો એ સમજવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે કે આ જંતુઓ અને તેમના આંતરડામાં રહેલા બેક્ટેરિયા પ્લાસ્ટિકને તોડવા માટે કેવી રીતે કામ કરે છે. આ રહસ્યને ઉકેલીને, એવી ટેક્નોલોજી વિકસાવી શકાય છે જેનો ઉપયોગ મોટા પાયે પ્લાસ્ટિકના કચરાનો નાશ કરવા માટે કરી શકાય છે.